Rocznicowa sesja edukacyjna „Tobie, Ojczyzno”

Jubileuszowy rok stulecia narodzin Drugiej Rzeczypospolitej obfituje w różne wydarzenia o rocznicowym charakterze. Wpisała się w ten trend sesja edukacyjna poświęcona odzyskaniu przez Polskę niepo- dległości w 1918 r. „Tobie, Ojczyzno”, która we wtorek 5 czerwca zgromadziła w sali konferencyjnej brzozowskiego magistratu kilkadziesiąt osób. Przedsięwzięcie pod honorowym patronatem burmistrza Brzozowa stało się owocem współpracy Podkarpackiego Centrum Edukacji Nauczycieli (PCEN) oraz muzeum regionalnego w nadstobnickim grodzie. Przybyli przedstawiciele miejscowych samorządów z burmistrzem Józefem Rzepką i przewodniczącymi rad – powiatowej Henrykiem Kozikiem i miejskiej Edwardem Sabikiem. Nie zabrakło nadleśniczego Andrzeja Dąbrowskiego, reprezentantów środowiska oświatowego i kulturowego, w tym nauczycieli konsultantów z krośnieńskiego oddziału PCEN: Bożeny Śliwiak (w zakresie edukacji przedszkolnej i wczesnoszkolnej), Jolanty Śnieżek (w zakresie edukacji historycznej) oraz ks. Mirosława Grendusa – proboszcza parafii rzymskokatolickiej w Szczepańcowej, współpracownika Wydziału Nauki Katolickiej Kurii Metropolitalnej Obrządku Łacińskiego w Przemyślu (w zakresie nauczania religii).

Podniosły początek spotkania zapewniła młodzież ze Szkoły Podstawowej nr 1 w Brzozowie, przygotowana przez dr Lucynę Niemiec. Uczniowie zaprezentowali program oparty o komentarz do slajdów o przeszłości naszej Ojczyzny. Nieco zaskakujące okazało się skoncentrowanie nie tylko na walce Polaków o odzyskanie samostanowienia od schyłku XVIII do początku XX stulecia, lecz syntetyczne ukazanie różnych wątków dziejów ojczystych.

Pierwszy z wygłoszonych referatów poświęcony został „Ojcom polskiej niepodległości i restytucji niezależnego bytu państwowego (1918–1920)”. Opisał on powierzchownie sytuację międzynarodową na początku XX w., przed wybuchem spodziewanego konfliktu globalnego, który – jak się okazało – umożliwił postawienie na forum międzynarodowym sprawy polskiej, a z czasem zyskał miano Wielkiej Wojny. Jednakże istotą przekazu stało się naszkicowanie przynajmniej niektórych poczynań wybitnych osobowości, które można z powodzeniem uznać za współtwórców odzyskania i obronienia suwerenności. Autor wystąpienia nie skoncentrował się na sześciu politykach wymienionych w uchwale sejmowej z 25 maja ub.r. jako „Ojcowie Niepodległości”, ale starał się ów krąg poszerzyć o kolejne indywidualności zasłużone na różnych etapach zmagań orężnych i zabiegów dyplomatycznych o przywrócenie Polsce samodzielności. Przypomniał działalność: Władysława Sikorskiego, Juliusza Leo, Józefa Piłsudskiego, Józefa Hallera, Wincentego Witosa, Ignacego Daszyńskiego, członków Rady Regencyjnej (Aleksandra Kakowskiego, Zdzisława Lubomirskiego i Józefa Ostrowskiego), Romana Dmowskiego, Ignacego Paderewskiego, Józefa Dowbor-Muśnickiego i Wojciecha Korfantego. Podkreślił jednak znaczenie bohatera zbiorowego – Polaków, którzy wnieśli nieoceniony wkład we wszelkie przejawy aktywności w czasie pierwszej wojny światowej i pierwszych latach Drugiej Rzeczypospolitej na rzecz odzyskania i utrzymania niepodległości.

Nauczycielka konsultantka PCEN Jolanta Śnieżek drugim z wygłoszonych referatów naświetliła węzłową w systemie międzywojennej oświaty kwestię, a mianowicie „Wychowanie patriotyczne w Drugiej Rzeczypospolitej”. Pomijając sprawy o czysto politycznej wymowie, odniosła się m.in. do dwóch głównych nurtów tego formowania dzieci i młodzieży: „Jest to wychowanie obywatelsko-narodowe i obywatelsko-państwowe […]: obywatelsko-narodowe związane z Romanem Dmowskim i endecją, natomiast wychowanie obywatelsko-państwowe związane z Józefem Piłsudskim. […] dwie doktryny wychowawcze miały swój początek w oświeceniu, ale bardzo ważne źródło miało w romantyzmie, w którym naród został wywyższony do największego dobra na ziemi. […] zmienia się to spojrzenie po 1863 r., gdy przegraliśmy powstanie styczniowe i ten idealizm romantyczny zaczyna ewoluować w kierunku pozytywizmu i […] realizmu […]. Niemniej […] romantyzm, idealizm ze spojrzeniem pozytywistycznym zaczyna się zespalać”. Autorka wspomniała również o poglądach Tadeusza Grabowskiego, Tadeusza Łopuszańskiego i ks. Jana Gralewskiego, którzy nawoływali do zwalczania wad narodowych i wyeliminowania ich w systemie kształtowania charakterów młodego pokolenia.

Charakteryzując meritum swojego wystąpienia, przypomniała że narodowa koncepcja wychowawcza opierała się o hasła pozytywistyczne pracy organicznej, skierowane przede wszystkim do członków narodu polskiego rozumianego jako żywy organizm ze swoją kulturą, tradycją, językiem, potrzebami, odrębnościami, a także traktowanego jako wartość nadrzędna. Przyznała, że: „Punktem wyjścia stało się stwierdzenie, że naród polski ma do spełnienia odrębną misję dziejową, przez wypełnienie której włączy się do ogólnoświatowego dorobku ludzkości. Aby naród polski mógł tę misję wykonać, niezbędne jest jego odrodzenie duchowe możliwe dopiero przez odpowiednie narodowe wychowanie młodzieży. Tę teoretyczną ideę wychowania narodowego opracował Stanisław Prus-Szczepanowski”. Omówiła także podobne postulaty Zygmunta Balickiego.

Sporo uwagi poświęciła nurtowi, który wszedł do realizacji po 1926 r., a był związany z podporządkowaniem obywatela wartościom państwotwórczym. Opisała to zjawisko następująco: „Wprowadzona została ideologia wypracowana przez zwolenników Piłsudskiego, czyli wychowanie przybiera miano wychowania państwowego. […] określało cele wychowawcze, ale też mówiono, w jaki sposób i jakimi metodami te cele należy zrealizować. […] Z państwa uczyniono wartość nadrzędną, […] ale państwo jako zbiorowy wysiłek, zbiorowa praca i zbiorowy obowiązek społeczeństwa. […] Do państwa podchodzono jako do organizacji społecznej, do tworu, który składa się z różnych grup społecznych […] i starano się bardzo, aby ta cała społeczność w państwo wsiąkła”. Wyliczyła dziesięć obszarów zadaniowych proponowanych w tym celu do realizacji przez pedagogów sanacyjnych, przypominając, że nawiązywały one nie tylko do hierarchiczności w społeczeństwie, ale i do integracji i solidaryzmu. Podała także tytułem przykładu przygotowywanie młodego pokolenia do obrony Ojczyzny, zwłaszcza pod koniec lat trzydziestych ubiegłego wieku (hufce przysposabiające wojskowo)”.

Podsumowanie sesji związane zostało z zaproszeniem jej uczestników do obejrzenia na brzozowskim rynku plenerowej wystawy, składającej się z dziewięciu ekspozytorów, które przybliżają sylwetki sześciu współtwórców niepodległości. Montaż wystawy w poniedziałek 4 czerwca nadzorował ze strony rzeszowskiego oddziału Instytutu Pamięci Narodowej naczelnik Oddziałowego Biura Edukacji Narodowej Jakub Izdebski.

M.A.J.

fot. Piotr Sobota