Sympozjum krajoznawcze w ratuszu

Popołudniowy blok prezentowanych tematów związany był z ukazaniem bogactwa walorów przyrodniczych i kulturowych różnych obszarów Polski południowo-wschodniej. Jako pierwszy w tej części sympozjum wystąpił dr Wojciech Blecharczyk – wiceprzewodniczący Narodowej Rady Ekologicznej w Warszawie, a także wykładowca Uniwersytetu Rzeszowskiego, Uniwersytetu Rolniczego w Krakowie i Wyższej Szkoły Ekonomii i Informatyki w Krakowie. Podjął się zobrazowania Walorów przyrodniczych i edukacyjnych karpackiej części dorzecza Sanu. Wyartykułował cechy specyficzne dla górnego i środkowego biegu tytułowej rzeki, a zatem od jej źródeł do Przemyśla, dodając że od waloryzacji zaczyna się zasadniczo każdy proces, ponieważ ona zawsze pełni istotną rolę i warto ją przeprowadzać, zwłaszcza w odniesieniu do środowiska, które daje niemalże wszystko. Potwierdził obiegową opinię, że należy popularyzować walory, gdyż one wpływają na rozwój, a także promują regionalizm. Przeszedł do konkretnej charakterystyki zróżnicowanego geologicznie obszaru dorzecza (16 861 km², z czego 2471 km² na terenie obecnej Ukrainy), stwierdzając m.in. że czystość Sanu zdecydowanie się poprawiła w porównaniu do sytuacji sprzed ok. 40 lat; że osobliwością dorzecza pozostają połoniny, a inną ciekawostką są tzw. stare saniska, których w XIX w. było 94, a obecnie jest zaledwie 12. Pobieżnie (z powodów ograniczeń czasowych) przedstawił pomysł budowy kaskad na Sanie oraz wielkopowierzchniowych form ochrony przyrody w okolicy rzeki.

Walory leśne stały się przedmiotem referatu rzecznika prasowego Regionalnej Dyrekcji Lasów Państwowych w Krośnie dr. Edwarda Marszałka, który mówił o Wielkim Szlaku Leśnym. Uświadomił obecnym, że inicjatywa jest szansą na promocję Podkarpacia, choć dotyczy różnych regionów naszej Ojczyzny i nie ma charakteru liniowego, a raczej jest projektem z punktu widzenia waloryzacyjnego. Przyznał, że jest obecnie zapoczątkowaniem kierunku, z którym leśnicy wiążą nadzieję, a który ma objąć m.in. setki ścieżek dydaktyczno-przyrodniczych, kilka tysięcy parkingów i tysiące atrakcji w 480 jednostkach Lasów Państwowych. Posłużył się jako przykładem pomysłem Szlaku Wilczego, wykorzystującego motyw wilka w ośmiu tegorocznych edycjach wydarzeń kulturalno-rekreacyjnych na terenach różnych dyrekcji regionalnych Lasów Państwowych w piątki lipca i sierpnia. W charakterystyczny dla siebie wesoły sposób przybliżył przy tej okazji motywy wilka i niedźwiedzia w literaturze, przysłowiach i powiedzonkach, filmach, legendach i tradycji, ukazując te wyjątkowe drapieżne ssaki jako element promocyjny. Zakończył swoje wystąpienie śpiewem piosenki Wojciecha Młynarskiego o wypadzie w Bieszczady.

Opisu walorów Magurskiego Parku Narodowego podjął się jego dyrektor dr inż. Marian Stój, głosząc referat o zachowaniu różnorodności biologicznej, walorów krajobrazowych oraz dziedzictwa kulturowego w tym wyjątkowym obszarze ochrony przyrody w środkowej części Beskidu Niskiego. Zaakcentował główne cele i zadania ochrony, m.in. utrzymanie, poprawę i odtwarzanie siedlisk przyrodniczych (np. przebudowę lasów sosnowych i utrzymanie zbiorowisk nieleśnych). Plastycznie opisał przykładowe siedliska, np. wilgotną łąkę ostrężynową i karpacką żyzną buczynę. Nie pominął obiektów kulturowych, charakterystycznych dla tych połemkowskich obszarów: chyży, cerkwi, cmentarzy i miejsc po wysiedlonych wsiach. Jako ornitolog wyeksponował kwestie fauny i flory, chwaląc się bytowaniem na terenie parku m.in. wilków, rysiów, niedźwiedzi, nietoperzy, bocianów czarnych, orlików krzykliwych, 2 par orła przedniego, 1–2 par puchaczy, kilku par sóweczek i kilku par włochatek. Wspomniał o korytarzach migracyjnych dla ssaków, szczególnej ochronie ptaków, stanowiących największe zagęszczenie na terenie parkowym (orlika krzykliwego, puszczyka uralskiego i dzięcioła białogłowego), a także o działalności edukacyjnej pracowników parku.

Zdecydowanie bardziej humanistycznymi aspektami walorów kulturowych zajęła się dr Beata Bodzioch-Kaznowska, mówiąc o zarysie koncepcji proponowanego szlaku Śladami parlamentarzystów galicyjskich w mikroregionie brzozowskim. Przybliżyła skrótowo cztery przedstawicielstwa o charakterze państwowym i krajowym, do których posłowali mieszkańcy Brzozowa i okolic pod zaborem austriackim: Stany Galicyjskie, sejm w okresie Wiosny Ludów we Wiedniu i Kromieryżu, Galicyjski Sejm Krajowy we Lwowie i austriacką Radę Państwa we Wiedniu. Następnie w oparciu o zachowane obiekty architektoniczne nakreśliła sylwetki posłów, związanych urodzeniem bądź działalnością z miastem nad Stobnicą oraz jego okolicami: Stanisława Białego (jego dom rodzinny w Brzozowie), Jana Wojciecha Trzecieskiego i Augusta Gorayskiego (bazylika mniejsza w Starej Wsi), Antoniego Błaza vel Błaża (krzyż w Orzechówce), ks. Wojciecha Stępka vel Stepka (kościół i cmentarz w Domaradzu), Konstantego Bobczyńskiego (nagrobek na dawnym cmentarzu greckokatolickim w Hłudnie), Ludwika Skrzyńskiego (pałac w Nozdrzcu), Władysława Kraińskiego (dwór w Niebocku), Teofila Wojciecha Ostaszewskiego i Edwarda Gniewosza (pałac we Wzdowie), Mieczysława Urbańskiego (dwór w Haczowie), ks. Adama Bieleckiego (drewniany kościół w Haczowie) i Jana Stapińskiego (teren przysiółka Budzyń). Podjęła również kwestie techniczne związane z wirtualnym, kulturowo-turystycznym charakterem proponowanego szlaku jako ewentualnego produktu turystycznego w skali lokalnej.

Ostatni referat sympozjum starał się przybliżyć Symbolikę maryjną w wizerunkach z sanktuariów południowej części województwa podkarpackiego. Celem wystąpienia stało się ewentualne wykorzystanie ważnych ośrodków pątniczych południowo-wschodniej Polski w rozwoju turystyki. Autor odsłonił przed publicznością niekiedy mało znane aspekty plastyczne z miejsc osobliwego kultu Madonny. Wyjaśnił znaczenie gestów, wyrazu twarzy, atrybutów towarzyszących (m.in. korony, berła, jabłka królewskiego, miecza, słońca, gwiazd, księżyca, mandorli, otwartej księgi, różańca, szkaplerza, kwiatów) oraz kolorystyki szat. Ukazał te wątki w oparciu o materiał ikonograficzny z sanktuariów maryjnych w: Babicach, Bliznem, Borku Starym, Brzozowie, Chłopicach, Chmielniku, Czudcu, Dębowcu, Domaradzu, Haczowie, Hyżnem, Jasieniu, Jarosławiu, Jaśliskach, Jodłówce, Kalwarii Pacławskiej, Komborni, Krośnie, Krzywczy, Lipinkach, Łączkach Jagiellońskich, Miejscu Piastowym, Niechobrzu, Pilźnie, Polańczyku (a poprzednio Łopience), Prałkowcach, Przeczycy, Przemyślu, Ropczycach, Rymanowie, Rzeszowie, Sanoku, Skalniku, Starej Wsi, Strzyżowie, Tarnowcu, Tuchowie, Tuligłowach. Zagórzu i Zawadzie.

Rozważane w trakcie sympozjum zagadnienia łączyły się we wspólnym mianowniku – propagowaniu krajoznawstwa i regionalizmu w oparciu o bogactwo dziedzictwa przyrodniczego i kulturowego Podkarpacia. Wywołały kilka pytań, na które odpowiadali autorzy referatów. Profil kilkugodzinnego wydarzenia pozwolił zatem na pogodzenie prezentacji wyników badań naukowych z nieco luźniejszą formą popularyzacji wiedzy o walorach świata flory i fauny, a także spuścizny o charakterze antropologicznym.

M.A.J.

fot. Piotr Sobota